Η Συναισθηματική Νοημοσύνη των παιδιών

Σύμφωνα με τον ψυχολόγο Ντάνιελ Γκόλμαν (1995), η συναισθηματική νοημοσύνη (EQ) είναι, η ικανότητα της αντίληψης του εαυτού μας αλλά και των συναισθημάτων των άλλων ανθρώπων. Το μοντέλο του Γκόλμαν, παρουσιάζει 5 διαστάσεις με 25 συναισθηματικές δεξιότητες:

Αυτογνωσία: Περιλαμβάνει την επίγνωση των συναισθημάτων, αξιών, στόχων, το αντίκτυπο στους άλλους, την αυτοαξιολόγηση, την αυτοπεποίθηση και την αναγνώριση της σχέσης μεταξύ συναισθημάτων – σκέψεων – δράσεων.
Αυτοέλεγχος: Πρόκειται για την αυτοπειθαρχία, αυτορύθμιση και αξιοπιστία. Περιλαμβάνει την ικανότητα προσαρμογής στις μεταβαλλόμενες καταστάσεις και τη δυνατότητα ανακατεύθυνσης σε αποδιοργανωτικά συναισθήματα, όπως το άγχος.
Ενσυναίσθηση: Είναι ικανότητα προσέγγισης και κατανόησης των συναισθημάτων, των σκέψεων και των αποφάσεων των άλλων ατόμων, καθώς επίσης και ο σωστός χειρισμός της διαφορετικότητας.
Κοινωνικές δεξιότητες: Αναφέρεται στις δεξιότητες επικοινωνίας και επιρροής, στο διαχειρισμό διαφωνιών και στην καλλιέργεια δεσμών. Επίσης, περιλαμβάνει τη συνεργασία, την ομαδικότητα και τη διαχείριση των διαπροσωπικών σχέσεων με σκοπό την ώθηση στην επιθυμητή απόφαση.
Δημιουργία κινήτρων συμπεριφοράς: Δηλαδή, η ικανότητα αυτο-ώθησης και η τάση για επίτευξη στόχων, η δεύσμεση, η πρωτοβουλία και η αισιοδοξία.

Η ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης (EQ) των παιδιών, αρχίζει ήδη από την περίοδο της κύησης. Η ανάπτυξή της, είναι εντονότερη κατά την παιδική ηλικία (4 – 12 ετών) ενώ εξακολουθεί να καλλιεργείται καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής. Συγκεκριμένα, τα στάδια ανάπτυξης του EQ ανά ηλικία είναι τα εξής:

Βρεφική ηλικία

3 – 6 μηνών

Το βρέφος, αρχίζει να ανταποκρίνεται στα εξωτερικά ερεθίσματα και υιοθετεί την τάση για μίμηση. Τα συναισθήματά του αποτυπώνονται στο πρόσωπο και επηρεάζονται από το περιβάλλον και την συναισθηματική κοινωνικοποίηση που επικρατεί.

6 – 9 μηνών

Το βρέφος, αρχίζει να εξερευνεί και να ανακαλύπτει τον περίγυρό του, καθώς ενισχύεται η κοινωνική αφύπνιση.

9 – 12 μηνών

Το βρέφος, αντιλαμβάνεται τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων και ιδιαίτερα του ατόμου που το φροντίζει (περίοδος προσκόλησης).

Νηπιακή ηλικία

1 – 3 ετών

Στη νηπιακή ηλικία, εμφανίζονται τα συναισθήματα αυτογνωσίας. Το παιδί, διαμορφώνει την προσωπικότητά του, αρχίζει να αντιλαμβάνεται τον εαυτό του, ως μοναδικό και επιδιώκει να αποτελεί το επίκεντρο της προσοχής.

Παιδική ηλικία

4 – 7 ετών

Το παιδί, είναι πλεον σε θέση να εκφράσει τις πιο σύνθετες συναισθηματικές έννοιες και συμμορφώνεται σύμφωνα με τους κανόνες.

8 – 12 ετών

Στην ηλικία αυτή, βιώνεται πλήρως η ενσυναίσθηση. Το παιδί αντιλαμβάνεται τα περισσότερα συναισθήματα και αναγνωρίζει τις αιτίες που αυτά προκαλούνται. Αλληλεπιδρά με το περιβάλλον του και αναπτύσσει πιο ουσιαστικές σχέσεις.

Εφηβική ηλικία

12 και άνω

Οι ορμόνες αλλάζουν συνεχώς επίπεδα, με αποτέλεσμα τα συναισθήματα να γίνονται ασταθή. Σε αυτή την ηλικία, το παιδί μπορεί να γίνει νευρικό ενώ συχνά κορυφώνονται οι συγκρούσεις και οι εντάσεις, ιδιαίτερα στο οικογενειακό περιβάλλον. Προς την ενηλικίωση, ο έφηβος οδηγείται σε συναισθηματική ωρίμανση. Η περίοδος αυτή, χρειάζεται υπομονή και κατανόηση.

Η καλλιέργεια της συναισθηματικής νοημοσύνης, είναι λοιπόν διαρκής και πολύ σημαντική, για την άρτια ανάπτυξη και εξέλιξη του παιδιού. Για την επίτευξη αυτού του στόχου μπορούν να εφαρμοστούν τα εξής:

Δημιουργία ενός ασφαλούς και θετικού περιβάλλοντος για το παιδί
Ανάπτυξη της γλωσσας των συναισθημάτων, ώστε το παιδί να εξοικιωθεί με τις λέξεις και τις φράσεις που περιφράφουν αυτά που νιώθουμε
Ενθάρρυνση του παιδιού να εκφράσει τα συναισθήματά του, με όποιον τρόπο μπορεί (συζήτηση, ζωγραφιές)
Ανάπτυξη σχέσης αμοιβαίας εμπιστοσύνης μεταξύ γονιού και παιδιού. Μέσω της επικοινωνίας και της συζήτησης, το παιδί αισθάνεται ασφαλές και μπορεί να εκφράσει τα συναισθήματά του.
Αναγνώριση των συναισθημάτων. Οι γονείς είναι σημαντικό, να αναγνωρίζουν τα συναισθήματά τους και να μη φοβούνται να τα εκφράσουν. Τα παιδιά μιμούνται τις πράξεις και τον τρόπο που οι γονείς εκφράζονται.
Αποδοχή και κατανόηση: το παιδί, βιώνει τις καταστάσεις και αναπτύσσει συναισθήματα. Δεν πρέπει αυτά να κατακρίνονται ή να επιβάλονται. Αντίθετα, πρέπει να ενθαρρύνεται να εκφράζει τα συναισθήματά του, χωρίς ντροπή ή φόβο.

Πηγές:
Η συναισθηματική νοημοσύνη στο σχολείο
ΑμεαΑCare